Bản chất của liệu pháp miễn dịch ung thư là giúp tăng cường hệ thống miễn dịch chống lại ung thư trong cơ thể. Phương pháp là sử dụng các tế bào từ cơ thể hoặc trong phòng thí nghiệm để điều trị, được xem là cứu cánh cho bệnh nhân di căn, tái phát.
Bệnh ung thư ngày nay đã trở thành một vấn đề nhức nhối của toàn xã hội khi tỉ lệ người mắc bệnh ngày một gia tăng. Thực tế này đòi hỏi những phương pháp điều trị mới, hiệu quả nhưng ít tác dụng phụ hơn so với các mô thức điều trị truyền thống như phẫu thuật, hóa trị, xạ trị…
Xuất phát từ ý tưởng sử dụng chính các cơ chế tự bảo vệ của cơ thể để chống lại tế bào ung thư, liệu pháp miễn dịch ngày nay được xem như một “bước đột phá”. Các kết quả thuận lợi từ những nghiên cứu hứa hẹn sẽ đưa liệu pháp này trở thành phương pháp chính điều trị ung thư trong tương lai. Vậy liệu pháp miễn dịch là gì? Tại sao nó lại là ưu tiên hàng đầu trong việc điều trị ung thư?
Liệu pháp miễn dịch trong ung thư có vai trò gì?
Liệu pháp miễn dịch trong điều trị ung thư (Immunotherapy for Cancer) là một loại trị liệu sinh học giúp tăng cường hệ thống miễn dịch (được tạo nên từ các tế bào bạch cầu và các cơ quan, mô của hệ thống bạch huyết) chống lại ung thư. Phương pháp là sử dụng các tế bào từ cơ thể hoặc trong phòng thí nghiệm để điều trị, được xem là cứu cánh cho bệnh nhân di căn, tái phát.
Các tế bào ung thư có khả năng tránh khỏi sự phát hiện và tiêu diệt của tế bào miễn dịch trong cơ thể. Liệu pháp miễn dịch ung thư giúp chống lại cơ chế này của khối u bằng cách đánh dấu tế bào ung thư, thúc đẩy cơ thể sản sinh và hoạt hóa các tế bào miễn dịch, kích thích và cải thiện, biến hệ miễn dịch trở thành một “đội quân tinh nhuệ” để chúng nhận ra và chiến đấu với các tế bào ung thư, làm ngừng hoặc làm chậm sự phát triển của chúng, ngăn cản sự lan rộng sang các cơ quan khác.
Các liệu pháp miễn dịch ung thư
Liệu pháp miễn dịch không đặc hiệu
- Interferon (IFN-alpha, IFN-beta, IFN-gamma) là các glycoprotein[1] có hoạt tính chống ung thư và kháng virus, giúp hệ thống miễn dịch chống lại ung thư và có thể làm chậm sự phát triển của các tế bào ung thư.
- Interleukin: giúp hệ thống miễn dịch sản xuất các tế bào tiêu diệt ung thư. Các virus tiêu khối u (còn gọi là liệu pháp Oncolytic virus)
Liệu pháp miễn dịch đặc hiệu thụ động
Các phương pháp đặc hiệu có sự tham gia của phức hợp “kháng nguyên-kháng thể”, tức là với mỗi loại kháng nguyên ung thư sẽ có các loại kháng thể tương ứng đến tương tác với nó.
- Các kháng thể đơn dòng (Monoclonal Antibodies, mAbs):
- Kháng thể đơn dòng trực tiếp tiêu diệt tế bào u
- Kháng thể đơn dòng ức chế checkpoint
- Sử dụng các tế bào miễn dịch đã biến đổi: Các tế bào NK hay Tế bào lympho mang thụ thể kháng nguyên khảm (Chimeric antigen receptor (CAR) T-cell therapy) còn gọi là liệu pháp tế bào T.
Liệu pháp miễn dịch đặc hiệu chủ động bằng Vaccine (Vắc-xin) ung thư.
Cách liệu pháp miễn dịch giúp chống lại ung thư
Interferon
Interferon là các glycoprotein có hoạt tính chống ung thư và kháng virus. Tùy theo liều, interferon có thể tăng hoặc giảm chức năng miễn dịch tế bào và chức năng miễn dịch dịch thể. Interferon cũng ức chế sự phân chia tế bào và các quá trình tổng hợp nhất định trong nhiều loại tế bào, bao gồm cả tế bào gốc tạo máu.
Các thử nghiệm lâm sàng đã chỉ ra rằng interferon có hoạt tính chống khối u trong nhiều loại ung thư khác nhau, bao gồm bệnh bạch cầu tế bào tóc, bệnh bạch cầu dòng tủy mạn tính, tăng sinh tủy ác tính, …
Liệu pháp Oncolytic virus
Liệu pháp Oncolytic virus sử dụng virus biến đổi gen để tiêu diệt các tế bào ung thư. Đầu tiên, bác sĩ tiêm virus vào khối u. Sau đó, virus xâm nhập vào các tế bào ung thư và tạo ra các bản sao của chính nó. Kết quả là các tế bào vỡ ra và chết. Khi các tế bào chết, chúng giải phóng ra các kháng nguyên. Điều này kích hoạt hệ thống miễn dịch của bệnh nhân. Virus chỉ nhằm vào tất cả các tế bào ung thư trong cơ thể có cùng các kháng nguyên đó mà không xâm nhập vào các tế bào khỏe mạnh.
Kháng thể đơn dòng và liệu pháp ức chế khối u
Các kháng thể đơn dòng: là các protein của hệ thống miễn dịch được tạo ra trong phòng thí nghiệm được thiết kế để liên kết với các mục tiêu cụ thể trên tế bào ung thư. Một số kháng thể đơn dòng đánh dấu các tế bào ung thư để chúng được hệ thống miễn dịch nhìn thấy và tiêu diệt tốt hơn.
Thuốc ức chế điểm kiểm soát miễn dịch: là loại thuốc ngăn chặn các điểm kiểm soát miễn dịch. Các trạm kiểm soát này là một phần bình thường của hệ thống miễn dịch và giữ cho các phản ứng miễn dịch không quá mạnh. Bằng cách ngăn chặn chúng, những loại thuốc này cho phép các tế bào miễn dịch phản ứng mạnh hơn với bệnh ung thư.
Liệu pháp tế bào T
Tế bào T là tế bào miễn dịch chống nhiễm trùng. Trong phương pháp điều trị này, các tế bào miễn dịch được lấy từ khối u của người bệnh. Sau đó, chúng sẽ được đưa vào phòng thí nghiệm. Những chất nào hoạt động tốt nhất chống lại bệnh ung thư của người bệnh sẽ được chọn hoặc thay đổi cấu trúc ngay trong phòng thí nghiệm để tấn công tốt hơn, phát triển thành từng đợt lớn và đưa trở lại cơ thể bạn thông qua kim tiêm trong tĩnh mạch. Khi đó chúng sẽ thực hiện công việc tìm kiếm và tiêu diệt các tế bào ung thư.
Liệu pháp chuyển tế bào T còn có thể được gọi là liệu pháp tế bào nuôi, liệu pháp miễn dịch áp dụng hoặc liệu pháp tế bào miễn dịch.
Vaccine điều trị
Vaccine điều trị có tác dụng chống lại ung thư bằng cách tăng cường phản ứng của hệ thống miễn dịch của bạn với các tế bào ung thư. Mục đích chính của vắc-xin trong trị liệu ung thư không phải để ngăn chặn bệnh nhưng để tạo ra một phản ứng miễn dịch chủ động chống lại mầm ung thư đã có. Vắc-xin trị liệu ung thư sẽ được đưa vào cơ thể bằng cách tiêm hoặc truyền qua tĩnh mạch.
Trước đây thường được hiểu là một liệu pháp phòng bệnh nhiễm thông qua cơ chế miễn dịch kháng nguyên kháng thể, cụ thể là một người được tiêm kháng nguyên giảm độc lực của tác nhân gây bệnh để kích thích đáp ứng miễn dịch đặc hiệu và mạnh mẽ của cơ thể chủ trong các lần nhiễm sau.
Điều trị ung thư bằng vaccine có thể hoạt hóa một phản ứng kháng bướu, sau đó làm tấn công tế bào bướu và có thể cải thiện thời gian sống còn của bệnh nhân.
Cần lưu ý rằng, liệu pháp vắc-xin trong ung thư khác với các vắc-xin phòng ngừa truyền thống được sử dụng trong nhiều loại bệnh truyền nhiễm.
Tác dụng phụ có thể gặp phải
Ưu điểm của liệu pháp miễn dịch ung thư là tính đặc hiệu và có tác dụng toàn thân, ít gây tác dụng phụ và thường an toàn. Tuy nhiên, dù là ít nhưng liệu pháp miễn dịch có thể gây ra tác dụng phụ, ảnh hưởng đến người bệnh theo những cách khác nhau. Mức độ tác dụng phụ phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe trước khi điều trị, loại ung thư, mức độ tiến triển, loại trị liệu đang dùng và liều lượng, tiêu biểu:
- Các thuốc ức chế kiểm soát có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng mà đáng kể nhất là các bệnh tự miễn dịch. Nghĩa là hệ miễn dịch quá mạnh mẽ dẫn đến việc nó tấn công ngược lại cả những cơ quan khỏe mạnh của cơ thể gây ra viêm nhiễm, đau khớp và cơ,…
- Phổ biến nhất là phản ứng da tại vị trí tiêm. Những tác dụng phụ này bao gồm đau, sưng tấy, đỏ, ngứa, phát ban… Liệu pháp miễn dịch cũng có thể gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng hoặc thậm chí gây tử vong. Tuy nhiên, những phản ứng này rất hiếm khi xảy ra.
- Bạn có thể có các triệu chứng giống như cúm, bao gồm: sốt, ớn lạnh, chóng mặt, buồn nôn hoặc nôn, đau nhức cơ và khớp, mệt mỏi, đau đầu…
- Các tác dụng phụ khác có thể bao gồm: sưng tấy, phù nước và tăng cân do giữ lại chất lỏng, tim đập nhanh, tiêu chảy…
- Tác dụng phụ của điều trị interferon có thể bao gồm các triệu chứng giống cúm, tăng nguy cơ nhiễm trùng, phát ban và rụng tóc.
- Tác dụng phụ nếu điều trị bằng Interleukin là tăng cân và huyết áp thấp. Một số người cũng có thể gặp các triệu chứng giống như cúm.
- Nếu không được kiểm soát chặt chẽ, hệ miễn dịch có thể tấn công vào những tuyến quan trọng. Ví dụ như tuyến giáp và tuyến yên. Do đó khi điều trị bằng liệu pháp miễn dịch, bệnh nhân cần được theo dõi các phản ứng phụ nghiêm ngặt.
Khi mà ung thư trở thành một vấn đề không phải của riêng khoa học mà còn của toàn xã hội, thì sự cần thiết các phương pháp mới, hiệu quả hơn nhưng ít tác dụng phụ hơn, luôn được đặt ra. Tuy chỉ mới phát triển gần đây nhưng liệu pháp miễn dịch đã nhanh chóng chứng minh được ưu điểm và tiềm năng của dù vẫn là một kỹ thuật mới, khó có thể áp dụng rộng rãi với một giá cả hợp lý cho mọi bệnh nhân ung thư trong tương lai gần.
Với điều trị ung thư, không thể bỏ phẫu thuật, hóa trị, xạ trị, nội tiết, điều trị đích và liệu pháp miễn dịch ung thư là góp thêm phương pháp điều trị mới, chứ không phải là phương pháp thay thế cho các phương pháp điều trị trước đó. Vấn đề là chỉ định đúng cho bệnh nhân mới hiệu quả.
Vì vậy nên để đảm bảo cho bản thân, các bạn hãy luôn sống lành mạnh, vận động thường xuyên, ăn uống điều độ và thường xuyên đi khám định kỳ, tầm soát ung thư để có thể nhanh chóng có được phương án điều trị thích hợp nhất.
CHEK Genomics là đơn vị uy tín trong lĩnh vực xét nghiệm gen và tư vấn di truyền, nếu quý khách hàng muốn tìm hiểu thêm về các dịch vụ của CHEK, vui lòng liên hệ Hotline 091 176 3082 để được hỗ trợ giải đáp.
