Gen AR là một loại gen cung cấp hướng dẫn để tạo ra các protein thụ thể androgen giúp cho quá trình phát triển ở nam giới được diễn ra bình thường. Bằng việc đáp ứng để phù hợp với các hormone như testosterone, đã giúp cho hoạt động của các gen được điều chỉnh để đáp ứng thụ thể androgen.
Đột biến gen AR gây ra hội chứng không nhạy cảm androgen, teo cơ cột sống và cơ bulbar, rụng tóc, hội chứng buồng trứng đa nang và ung thư tuyến tiền liệt. Vì vậy cần phải trang bị cho bản thân những kiến thức về gen AR để cho quá trình phát hiện và điều trị các bệnh do gen gây ra được thuận lợi và hiệu quả nhất.
Tổng quan về gen AR
Gen AR là gen nằm trên nhiễm sắc thể X có chức năng cung cấp hướng dẫn để tạo ra các protein thụ thể androgen. Androgen là một loại hormone cần thiết tham gia vào quá trình phát triển bình thường ở nam giới trước khi sinh và trong tuổi dậy thì.
Gen AR còn được biết đến bởi các tên gọi khác như:
- AIS.
- ANDRo HUMAN.
- Androgen receptor.
- DHTR.
- HUMARA.
- KD.
- NR3C4>/li>.
- SBMA.
- SMAX1.
- TFM.
Chức năng của gen AR
Các thụ thể androgen cho phép cơ thể đáp ứng để phù hợp với các hormone như testosterone. Trong nhiều mô của cơ thể người đều có sự xuất hiện của các thụ thể androgen để liên kết với các androgen. Kết quả của quá trình này là sự phức hợp thụ thể androgen, sau đó sẽ liên kết với ADN giúp điều chỉnh hoạt động của các gen đáp ứng nó.
Bằng cách bật, tắt gen khi cần thiết, thụ thể Androgen giúp định hướng quá trình phát triển các đặc điểm của giới tính nam. Các thụ thể Androgen còn có chức năng quan trọng khác ở cả nam giới và nữ giới như điều chỉnh và phát triển của tóc hoặc ham muốn tình dục.
Trình tự CAG lặp đi lặp lại nhiều lần trong gen AR được gọi là đoạn lặp bộ ba hoắc trinucleotide. Trong cơ thể người bình thường, số lượng lặp lại CAG trong gen AR có sự dao động từ khoảng nhỏ hơn 10 đến khoảng 36.
Đột biến Gen AR ảnh hưởng tới bệnh nào?
Đột biến gen AR có sự ảnh hưởng đến các bệnh như: Hội chứng không nhạy cảm androgen, teo cơ cột sống và cơ bulbar, rụng tóc androgenetic, hội chứng buồng trứng đa nang, ung thư tiền liệt tuyết.
Hội chứng không nhạy cảm androgen
Có hơn 600 đột biến khác nhau xảy ra trong gen AR được xác định trên những bệnh nhân mắc hội chứng không nhạy cảm androgen. Tình trạng này thường gây ảnh hưởng đến sự phát triển giới tính trước khi sinh và trong độ tuổi dậy thì.
Đa số các đột biến xảy ra là do những thay đổi trong các khối cấu tạo ADN đơn lẻ. Các đột biến khác sẽ chèn ép hoặc xóa các cặp base trong gen gây ảnh hưởng đến các protein được cấu thành. Một số đột biến của gen này có thể dẫn đến phiên bản protein thụ thể androgen ngắn bất thường.
Đồng thời trong lúc này những đột biến khác tạo ra thụ thể không thể liên kết được với nội tiết tố androgen hoặc ADN. Vì thế mà tế bào có sự nhạy cảm với nội tiết tố androgen dần ít phản ứng hơn với các kích thích hoặc hoàn toàn không có phản ứng.
Người mắc bệnh có tiền sử di truyền là nam giới với một nhiễm sắc thể X và một nhiễm sắc thể Y trong mỗi tế bào. Vì cơ thể người mang bệnh không thể đáp ứng được với nội tiết tố androgen nên họ có những đặc điểm giới tính chủ yếu là nữ. Hoặc các dấu hiệu có đặc điểm ở cả nam và nữ.
Loại đột biến này loại bỏ hoàn toàn chức năng của thụ thể androgen gây ra hội chứng không nhạy cảm androgen. Đột biến làm giảm hoạt động của thụ thể nhưng không loại bỏ hoàn hoạt động gây ra hội chứng nhạy cảm androgen một phần. Hội chứng không nhạy cảm với androgen là kết quả của những thay đổi chỉ làm giảm nhẹ hoạt động của thụ thể.
Teo cơ cột sống và cơ Bulbar
Teo cơ cột sống và cơ bulbar là một loại rối loạn của các tế bào thần kinh chuyên biệt có chức năng kiểm soát chuyển động cơ bắp hay tế bào thần kinh vận động. Kết quả của rối loạn này làm cag trinucleotide lặp lại trong gen AR.
Đối với những bệnh nhân gặp hội chứng này, đoạn CAG có sự lặp lại bất thường từ 38 đến hơn 60 lần. Dẫn đến cấu trúc của thụ thể androgen bị thay đổi. Tuy nhiên vẫn chưa có nghiên cứu nào chỉ rõ được cách thức protein thay đổi làm cho tế bào thần kinh bị thiệt hại.
Các nhà nghiên cứu cho rằng, một đoạn protein của thụ thể androgen có chứ CAG lặp lại tích lũy trong tế bào có thể can thiệp vào các chức năng bình thường của tế bào. Sự tích tụ này dẫn đến việc mất dần các tế bào thần kinh vận động, dẫn đến yếu cư hoặc teo cơ.
Rụng tóc androgenetic
Những thay đổi trong gen AR liên quan đến tình trạng nguy cơ rụng tóc androgenetic tăng lên. Đây là một dạng rụng tóc hay hói đầu xuất hiện ở cả nam giới và nữ giới. Các biến thể là kết quả của những thay đổi nhỏ về số lượng trong các khối ADN đơn lẻ để tạo nên gen AR.
Những thay đổi trong di truyền thường xuyên xuất hiện nhất ở những người đàn ông bị rụng tóc ngay từ khi vẫn còn rất nhỏ. Các nhà nghiên cứu cho rằng, các biến thể gen AR có thể làm tăng hoạt động của các thụ thể androgen trong da đầu người bệnh.
Tuy rụng tóc androgenetic có liên quan đến sự ảnh hưởng của thụ thể androgen đối với sự phát triển của tóc nhưng chưa rõ làm sao để những thay đổi trong gen AR ;làm tăng tình trạng rụng tóc ở nam và nữ.
Hội chứng buồng trứng đa nang
Hội chứng buồng trứng đa nang là một tình trạng ảnh hưởng đến phụ nữ trong quá trình mang bầu và sinh con. Hội chứng này làm thay đổi mức độ của các hormone dẫn đến các vấn đề ảnh hưởng đến các hệ thống trong cơ thể người.
Hầu hết các phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang đều sản xuất ra một loại hormone giới tính nam dư thừa là androgen. Là mộ tình trạng có tên gọi là hyperandrogenism. Nếu cơ thể có quá nhiều hormone giới tính nam sẽ dẫn đến sự phát triển lông trên cơ thể quá mức hoặc làm nổi mụn trứng cá và gây hói đầu ở nam giới.
Sự bất thường của các hormone giới tình sẽ ngăn cản sự giải phóng bình thường của các tế bào trong buồng trứng và thời kỳ kinh nguyệt. Làm cho phụ nữ gặp khó khăn trong việc thụ thai hoặc mất hoàn toàn khả năng thụ thai – vô sinh. Từ đó mà nguy cơ biến chứng và mất thai cũng tăng lên.
Do kinh nguyệt không đều và hormone bất thường nên phụ nữ bị ảnh hưởng do nó có nguy cơ ung thư niêm mạc tử cung. Một nửa số phụ nữ mắc hội hội chứng buồng trứng đa năng đều bị thừa cân hoặc béo phì, gây nguy cơ bị gan nhiễm mỡ cao.
Hội chứng ung thư tuyến tiền liệt
Ung thư tuyến tiền liệt là một bệnh phổ biến và có ảnh hưởng đến nam giới ở độ tuổi trung niên hoặc nhiều hơn. Nguyên nhân là do sự tích tụ các biến thể di truyền trong các gen quan trọng gây lên sự mất kiểm soát sự phát triển và phân chia tế bà của ADN.
Một tỷ lệ nhỏ bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt do di truyền và xảy ra trong các gia đình. Các bệnh nhân ung thư được di truyền đều có xu hướng phát triển cuộc sống bới các trường hợp không di truyền.
Để điều trị các bệnh ung thư do đột biến gen AR gây ra, bệnh nhân sẽ được chỉ định làm nhiều xét nghiệm cần thiết, trong đó có xét nghiệm ung thư giai đoạn muộn. Kết quả xét nghiệm sẽ được bác sĩ đánh giá và đưa ra liệu pháp điều trị phù hợp
Nguồn tham khảo
- Genetic Testing Information. AR androgen receptor [ Homo sapiens (human) ]. Retrieved April 29, 2022 from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/367
- Catalog of Genes and Diseases from OMIM. ANDROGEN RECEPTOR; AR. Retrieved April 29, 2022 from https://omim.org/entry/313700
- National Library of Medicine. AR gene. Retrieved April 29, 2022 from https://medlineplus.gov/genetics/gene/ar/
- Bennett NC, Gardiner RA, Hooper JD, Johnson DW, Gobe GC. Molecular cell biology of androgen receptor signalling. Int J Biochem Cell Biol.
- Gottlieb B, Beitel LK, Wu J, Elhaji YA, Trifiro M. Nuclear receptors and disease: androgen receptors.
Bài viết đã cung cấp cho người đọc những thông tin quan trọng về gen AR. Để có những biện pháp giúp nhận biết và điều trị bệnh do đột biến gen AR gây ra, mọi người nên tích lũy những kiến thức này cho mình. Mong rằng bài viết có ích trong việc giúp cho mọi người có cái nhìn tổng quan nhất về chức năng và ảnh hưởng của loại đột biến gen này.
