Các loại đa polyp tuyến gia đình (FAP) hiện nay

Bạn có biết các loại đa polyp tuyến gia đình (FAP) không? Thực tế ghi nhận có rất nhiều, để thuận tiện trong quá trình chẩn đoán và điều trị, chúng được phân thành 4 loại chính. Chi tiết mời bạn theo dõi bài viết sau từ CHEK Genomics.

Polyp tuyến gia đình là một bệnh di truyền được chẩn đoán khi cơ thể con người có hơn 100 polyp ở đại tràng. Các polyp này thường được phát hiện khi ở độ tuổi trung niên tức là khoảng 35 tuổi. Nếu người mắc FAP không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời thì rất có thể sẽ phát triển thành ung thư đại tràng. Sau đây cùng chúng tôi điểm qua các loại đa polyp tuyến gia đình ngay qua bài viết này. 

Đa polyp tuyến gia đình (FAP) là gì?

Đa polyp tuyến gia đình có tên khoa học là Familial Adenomatous Polyposis – gọi tắt là FAP, đây là một bệnh di truyền hiếm gặp do có sự khiếm khuyết gen ức chế khối u APC được thừa hưởng từ cha mẹ.

Gen APC nằm trên nhiễm sắc thể (NST) số 5 có tác dụng cung cấp hướng dẫn tạo ra protein APC đóng vai trò quan trọng trong một số quá trình của tế bào trong cơ thể con người. Người bệnh bắt đầu phát triển khối u lành tính ở độ tuổi từ 13 – 19 trong đại tràng. 

Polyp là vùng tế bào phát triển bình thường ở bên trong đại tràng tạo lên các khối bên trong đường ruột. Nếu những khối này không được phát hiện kịp thời thì rất có thể chúng sẽ phát triển thành ung thư.

Tỉ lệ mắc bệnh

Theo các số liệu được thống kê thì tỷ lệ mắc bệnh đa polyp tuyến gia đình là từ 1/22000 – 1/7000 người, trong đó có khoảng 30% người mắc FAP không có tiền sử gia đình đã từng mắc bệnh. 

Nguyên nhân

Đa polyp tuyến gia đình do khiếm khuyết trong gen ức chế khối u APC làm cho chức năng của gen bị gián đoạn và tăng nguy cơ phát triển polyp đại trực tràng và một vài bệnh liên quan đến đường tiêu hóa. Vị trí đột biến gen là điều kiện để quyết định đến số lượng polyp và khoảng thời gian để khối u phát triển thành ác tính.

Đa polyp tuyến gia đình di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường xảy ra là do đột biến gen MUTYH gây ra. Tên gọi khác của nó là bệnh đa polyp liên quan MYH – MYH-associated polyposis. Đột biến này xảy ra sẽ ngăn không cho các tế bào có thể sửa chữa lỗi khi sao chép ADN để quá trình phân chia tế bào được diễn ra. Những sai sót này sau một khoảng thời gian tích tụ trong ADN sẽ khiến cho tế bào bị phát triển một cách quá mức, từ đó gây ra polyp ruột kết dẫn đến ung thư.

Các loại đa polyp tuyến gia đình phổ biến

Đa polyp đại tràng là bệnh có tính di truyền, nó được phân loại dựa trên các đặc điểm lâm sàng sau:

FAP cổ điển

Loại đa polyp này được đặc trưng bởi hơn 100 polyp đại tràng. Với loại này, phương pháp phẫu thuật cắt bỏ đại tràng thường được lựa chọn bởi nó là cách điều trị hiệu quả nhất giúp giảm nguy cơ ung thư đại tràng.

FAP suy yếu hay AFAP

Loại đa polyp này có thể xuất hiện từ 20 – 100 polyp. Người mắc AFAP thường sẽ phát triển đa polyp đại tràng trong suốt cuộc đời của họ. Điều này khiến cho nguy cơ phát triển bệnh ung thư đại trực tràng lớn hơn nếu như họ không được loại bỏ polyp kịp thời. 

Những bệnh nhân mắc AFAP thường có xu hướng phát triển polyp muộn hơn trong cuộc đời của mình so với những bệnh nhân mắc bệnh FAP cổ điển. Nhưng có sự khác nhau giữa các gia đình của người mắc bệnh và sự theo dõi thường xuyên để phát hiện sớm bệnh là điều rất quan trọng. Hiện nay các gia đình mắc AFAP vẫn chưa xác định được xem họ có nguy cơ mắc các bệnh ung thư khác nào giống như các gia đình bị mắc FAP cổ điển hay là không. 

Hội chứng Gardner

Gardner[1] là một biến thể của bệnh FAP. Nếu như người mắc hội chứng FAP có xuất hiện nhiều đa polyp đại tràng cùng với các khối u khác xuất hiện bên ngoài các cơ quan tiêu hóa thì hội chứng Gardner cũng như vậy, bao gồm:

• Khối u xuất hiện trong hoặc dưới da gọi là u nang biểu mô.
• U xơ.
• Khối u xơ có thể phát triển ở bất cứ trong một bộ phận nào của cơ thể là khối u desmoid.
• Khối u phát triển trong hoặc trên xương là các u xương.

Hội chứng Turcot

Hội chứng này là một biến thể của hội chứng FAP hoặc hội chứng Lynch. Hội chứng này không phải do di truyền gây ra. Những bệnh nhân của hội chứng Turcot thường có xu hướng phát triển thành các đa polyp đại tràng, khiến cho nguy cơ ung thư đại trực tràng tăng lên. Đồng thời cũng làm tăng nguy cơ ung thư não. u não có hai loại phổ biến nhất thuộc hội chứng Turcot là:

U nguyên bào thần kinh đệm: là một dạng u tế bào hình sao thường thấy trong các gia đình có tiền sử mắc hội chứng Lynch.

Ung thư biểu mô tuyến: Đây là loại u não bắt đầu phát triển ở trong tiểu não và mặt sau của não. Các khối u thường xảy ra ở trẻ em và được tìm thấy trong các gia đình có triệu chứng của FAP.

FAP có di truyền không?

Thông thường mỗi tế bào sẽ đều nhận được hai bản sao của mỗi gen, một bản được thừa hưởng từ người mẹ, bản còn lại được thừa hưởng từ người cha. Các cha mẹ mang đột biến gen có thể di truyền sang con một bản sao bình thường hoặc một bản sao gen bị đột biến. Vì vậy mà một đứa trẻ sinh ra khi có cha mẹ bị đột biến sẽ có cơ hội mang 50% thừa hưởng gen bị đột biến đó. Nếu anh, chị hoặc cha mẹ của người có gen đột biến thì rất có thể cũng mang 50% cơ hội mang gen đột biến tương tự nó.

Chẩn đoán di truyền tiền ghép được thực hiện kết hợp với thụ tinh trong ống nghiệm và cho phép những bệnh nhân chắc chắn mang đột biến gen có khả năng giảm di truyền cho con cái họ gen đột biến nói trên.

Khi trứng của người mẹ được lấy ra sẽ được mang đi thụ tinh trong phòng thí nghiệm. Khi phôi đạt đến kích thích hợp thì chúng sẽ được lấy ra để kiểm tra được tình trạng di truyền. Cha mẹ sẽ chọn cấy phối không có đột biến, chẩn đoán di truyền tiền ghép đã được đưa vào sử dụng trong hơn hai thập kỷ qua và được sử dụng cho một số hội chứng có khuynh hướng phát triển thành ung thư di truyền.

Cách chẩn đoán

FAP cổ điển được chẩn đoán khi các bác sĩ tìm thấy có nhiều polyp xuất hiện ở đại tràng chứ không dựa trên kết quả xét nghiệm trong phòng thí nghiệm. Khi bệnh nhân có hơn 100 polyp thì sẽ được chẩn đoán là có bị FAP.

AFAP được nghi ngờ ở những bệnh nhân có từ 20 -100 polyp đại tràng.

Hội chứng Gardner được nghi ngờ nếu một người mắc đa polyp đại tràng hoặc ung thư đại trực tràng cùng với một vài khối u lành tính khác.

Hội chứng Turcot đối với người có nhiều polyp đại tràng và ung thư đại trực tràng cùng với các khối u não glioblastoma hoặc u trung thất. 

Các bác sĩ sẽ chỉ định cho bạn làm thêm các xét nghiệm máu để giúp tìm ra các đột biến có trong gen APC hoặc MUTYH nếu có nghi ngờ một người mắc FAP hoặc mắc một trong các kiểu con của nó. Nếu thấy xuất hiện đột biến gen thì các thành viên khác ở trong gia đình cũng cần đi khám để kiểm tra chắc chắn liệu mình có mang gen đột biến không để điều trị kịp thời. 

Nguy cơ mắc ung thư do FAP và các phân nhóm của nó

• Nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng là 100% nếu không cắt bỏ polyp.
• Nguy cơ khối u desmoid là từ 10 – 20%.
• Nguy cơ mắc ung thư ruột non là từ 4 – 12%.
• Nguy cơ mắc ung thư tụy là 2%.
• Nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp thể nhú là từ 2 – 25%.
• Nguy cơ mắc u nguyên bào gan là 1,5%.
• Nguy cơ xuất hiện các khối u não hoặc hệ thần kinh trung ương là dưới 1%.
• Nguy cơ mắc ung thư dạ dày là 0,5%.
• Nguy cơ mắc ung thư ống mật nhỏ và ung thư tuyến thượng thận nhỏ.

 Kết 

Nguy cơ ung thư đa polyp gia đình có thể sẽ giảm bớt nếu thông qua việc loại bỏ đi các polyp đại trực tràng và tá tràng. Tuy nhiên các nghiên cứu vẫn chưa được đưa vào chiến lược điều trị và vẫn cần tiếp tục được nghiên cứu.

Hy vọng qua bài viết bạn có thể hiểu được nhiều kiến thức hơn về các loại đa polyp tuyến gia đình.

Theo dõi CHEK để đón đọc nhiều thông tin bổ ích khác bạn nhé.