Bàn chân khoèo bẩm sinh là một trong những dị tật bàn chân bẩm sinh phổ biến ở trẻ em. Bàn chân khoèo có thể xảy ra ở cả hai chân mang đến những hình dạng bất thường trên bàn chân của trẻ cũng như khó khăn trong một số hoạt động thường ngày. Vậy nguyên nhân là do đâu? Và cách điều trị như thế nào? Cùng CHEK Genomics tham khảo ngay bài viết dưới đây nhé!
Bàn chân khoèo bẩm sinh là gì?
Bàn chân khoèo bẩm sinh (tên tiếng Anh là Clubfoot) là một dị tật bàn chân, ảnh hưởng đến chức năng vận động và dáng đi ở trẻ. Ở bàn chân khoèo, mô mềm kết nối giữa cơ và xương nền bị rút ngắn hơn bình thường, khiến bàn chân biến dạng như gậy đánh gôn. Khi sờ nắn bàn chân khoèo bẩm sinh sẽ bị cứng và kém linh hoạt do các cơ và dây chằng của bàn chân bị co lại.
Về cơ bản, căn bệnh này sẽ không mang lại cảm giác đau đớn cho trẻ, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị sớm, khi lớn lên trẻ sẽ mất cân đối nghiêm trọng, khó chịu được cân nặng, trẻ sẽ ốm yếu. Việc đi bộ và tập thể dục ngày càng trở nên khó khăn hơn.
Nghiên cứu cho thấy cứ 1.000 trẻ sinh ra thì có một trẻ mắc phải dị tật này. Dị dạng bàn chân khoèo bẩm sinh xảy ra trong thời kỳ mang thai và dễ dàng được phát hiện sau khi sinh. Nếu bệnh được điều trị đúng cách thì có thể đạt được kết quả tốt mà không cần phải can thiệp ngoại khoa.
Dấu hiệu nhận biết bàn chân khoèo bẩm sinh ở trẻ
Bàn chân khoèo là một dị tật bẩm sinh dễ nhận biết ở trẻ em. Cha mẹ có thể dễ dàng nhận biết bàn chân khoèo của bé bằng cách:
- Trước và giữa bàn chân khép lại và nghiêng vào trong
- Bàn chân cong đáng kể
- Cạnh ngoài của bàn chân cong
- Các nếp gấp da sâu ở mặt sau của gót chân và giữa bàn chân
- Không sờ thấy khoảng trống giữa mắt cá và xương ghe
- Ngón chân cái ngắn
- Cơ bắp chân teo nhỏ
- Không có khả năng duỗi thẳng bàn chân và đưa chân về vị trí bình thường.
- Các dị tật kèm theo như: trật khớp háng, cứng khớp gối, trật khớp xương bánh chè, cứng khớp khuỷu tay, bàn tay khoèo.
Nguyên nhân dẫn đến bàn chân khoèo bẩm sinh ở trẻ em
Hiện tại, nguyên nhân của chứng bàn chân khoèo ở trẻ sơ sinh vẫn là tâm điểm của cuộc tranh luận. Nhiều nhà khoa học cho rằng dị tật này là kết quả của yếu tố di truyền và môi trường khi mẹ mang thai.
Do di truyền
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng bàn chân khoèo bẩm sinh có liên quan đến yếu tố di truyền. Loch Miller và các đồng nghiệp đã thực hiện nghiên cứu trên 285 trẻ em bị bàn chân khoèo bẩm sinh và thấy rằng 24,4% có tiền sử gia đình bị mắc dị tật này.
Các yếu tố di truyền trong bàn chân khoèo bẩm sinh có thể bao gồm: bất thường về gen, bất thường về mô học và bất thường về giải phẫu.
Do ảnh hưởng của môi trường trong quá trình mang thai của mẹ
Các nhà khoa học cho rằng nguyên nhân bé bị bàn chân khoèo bẩm sinh còn bao gồm các ảnh hưởng của yếu tố môi trường trong quá trình mang thai.
- Phụ nữ mang thai hút thuốc lá và sử dụng chất kích thích khi mang thai. Hậu quả là các chất chuyển hóa trong thuốc lá ảnh hưởng đến bộ máy di truyền của trẻ, gây ra nhiều dị tật bẩm sinh cho trẻ.
- Phụ nữ mang thai sống trong môi trường nhiều khói bụi như khói bụi công nghiệp, khói thuốc lá từ những người xung quanh.
- Rượu cũng được cho là một yếu tố gây ra chứng bàn chân khoèo bẩm sinh ở trẻ em.
- Phụ nữ mang thai mắc các bệnh nền làm thay đổi quá trình trao đổi chất bình thường, đặc biệt là bệnh tiểu đường.
- Mẹ bầu có quá ít nước ối khiến màng ối co lại, lâu ngày cơ tử cung và dây rốn đè lên bàn chân dẫn đến dị dạng bàn chân khoèo.
- Sự thay đổi của nhiệt độ môi trường phần nào ảnh hưởng đến thân nhiệt của mẹ và do đó cũng được cho là một nguyên nhân gây ra chứng bàn chân khoèo ở trẻ sơ
Những yếu tố làm tăng nguy cơ nguy cơ mắc chứng chân khoèo bẩm sinh ở trẻ
Từ những nguyên nhân có thể gây ra chứng bàn chân khoèo, các nhà khoa học cũng đã đưa ra danh sách các yếu tố làm tăng nguy cơ gây ra dị tật này:
- Tiền sử gia đình: Nếu cha mẹ hoặc anh chị em của một đứa trẻ được sinh ra bị mắc chứng bàn chân khoèo, thì rất có khả năng đứa trẻ cũng bị bàn chân khoèo bẩm sinh.
- Rối loạn bẩm sinh: Trong một số trường hợp, bàn chân khoèo có thể liên quan đến các vấn đề cơ xương bẩm sinh, chẳng hạn như dị dạng xương, nứt đốt sống.
- Mẹ bầu có chế độ sinh hoạt không lành mạnh khi mang bầu
- Các bé trai có tỷ lệ mắc khoèo chân cao gấp đôi các bé gái.
Các bệnh lý đi kèm chứng bàn chân khoèo bẩm sinh ở trẻ em
Nói chung, trẻ sơ sinh bị bàn chân khoèo đều khỏe mạnh và không có vấn đề sức khỏe nào khác. Rất ít trẻ được sinh ra với các tình trạng nghiêm trọng khác, chẳng hạn như tật nứt đốt sống. Một số dị tật khác của bàn chân khoèo cũng đã được báo cáo, chẳng hạn như tật vẹo cổ, trật khớp háng, cứng đa khớp, sứt môi và hở hàm ếch.
Dị tật bàn chân khoèo không gây đau đớn cho con bạn. Hầu hết các dị tật này có thể được sửa chữa trong khi trẻ vẫn còn là một em bé. Điều trị nên bắt đầu từ một đến hai tuần sau khi sinh. Các phương pháp có thể bao gồm chỉnh sửa bàn chân bằng tay trong một khoảng thời gian hoặc phẫu thuật chỉnh sửa bàn chân.
Cách chẩn đoán bàn chân khoèo bẩm sinh ở trẻ em
Khi trẻ được sinh ra, các bác sĩ có thể chẩn đoán bàn chân khoèo bẩm sinh bằng cách quan sát. Thông thường sẽ dựa trên 3 đặc điểm điển hình: bàn chân duỗi cổ, bàn chân vẹo vào trong và khép lại.
Ngoài ra, chụp X-quang sẽ giúp bác sĩ chẩn đoán và xác định chính xác chứng bàn chân khoèo ở trẻ em.
- Phim thẳng: Bàn chân khoèo bẩm sinh, trục dọc của xương sên và xương gót sẽ song song hoặc có xu hướng song song. Ở trẻ bình thường, hai trục này thường tạo với nhau một góc 30 – 35º và mở ra trước.
- Phim nghiêng: Bàn chân khoèo sẽ có trục dọc của xương sên và xương gót song song với nhau. Hai trục này tạo thành một góc 20º ở trẻ bình thường.
Phân biệt giữa bàn chân khoèo bẩm sinh và bàn chân áp sinh lý
Điểm giống nhau
Chân cong, hướng trong, nằm ngửa. Nhìn bề ngoài, hai bệnh này có tư thế rất giống nhau, dễ dẫn đến nhầm lẫn trong chẩn đoán và can thiệp. Vì tiên lượng và điều trị khá khác nhau, nên cần đánh giá để phân biệt giữa bàn chân khoèo bẩm sinh và bàn chân căng thẳng sinh lý.
Điểm khác nhau
- Bàn chân áp sinh lý: Phạm vi vận động của khớp cổ chân không bị hạn chế, gân Achilles không bị co lại, bàn chân duỗi thẳng về vị trí trung tính. Điều trị là chỉnh sửa, kéo dài bàn chân và kích thích các cơ vùng chậu bằng băng Kinesio hoặc bàn chải để thúc đẩy độ nghiêng của bàn chân. Một số trường hợp nhẹ chỉ cần theo dõi và không cần điều trị bằng tác động vật lý. Chân áp sinh lý có thể cải thiện trong một thời gian ngắn.
- Bàn chân khoèo bẩm sinh: Phạm vi cử động của khớp cổ chân bị hạn chế, co rút gân Achilles và không có khả năng phục hồi bàn chân về vị trí trung tính. Việc can thiệp điều trị càng sớm bắt đầu từ khi trẻ mới sinh thì càng có hiệu quả. Phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất hiện nay là phương pháp Ponseti, bao gồm hai giai đoạn chính do bác sĩ vật lý trị liệu thực hiện. Giai đoạn đầu là bó bột để điều chỉnh dị dạng, sau đó, tùy trường hợp, một số trẻ cần được phẫu thuật nối gân Achilles[1] (theo chỉ định của bác sĩ). Trong giai đoạn hai, trẻ sẽ đi giày có nẹp chân để giúp ngăn ngừa bệnh tái phát. Toàn bộ quá trình kéo dài đến 5 năm.
Một số dạng chân khoèo thường gặp ở trẻ sơ sinh
Ba dạng bàn chân khoèo phổ biến thường thấy ở trẻ sơ sinh bao gồm như sau:
Idiopathic Clubfoot (Bàn chân khoèo tự phát)
Bàn chân khoèo tự phát hoặc cô lập là một dị tật thường gặp ngay sau khi sinh. Xác suất của tình trạng này là khoảng một đến bốn trẻ sơ sinh trong hàng nghìn ca sinh. Dị tật này có biểu hiện bàn chân cứng, không linh hoạt và khó di chuyển theo nhiều cách khác nhau. Ngoài ra, nếu không được điều trị, dạng dị tật này có thể ảnh hưởng xấu đến tính mạng của trẻ.
Positional Clubfoot
Trường hợp thứ hai, bàn chân của trẻ linh hoạt hơn nhiều so với bàn chân khoèo tự phát . Dị dạng này bắt nguồn từ tư thế ngôi mông của thai nhi trong bụng mẹ.
Symdrone Clubfoot
Dạng thứ ba là một bệnh nghiêm trọng với cơ hội điều trị có kết quả tích cực rất thấp. Nó có thể là một phần của một hội chứng phức tạp hơn.
Cách điều trị chứng bàn chân khoèo bẩm sinh
Lựa chọn điều trị tốt nhất cho hầu hết trẻ em là nắn chỉnh và định hình lại bàn chân. Có một số kỹ thuật đã được chứng minh để điều chỉnh bàn chân khoèo, kỹ thuật được sử dụng phổ biến nhất hiện nay được gọi là Ponseti.
Điều trị nên bắt đầu càng sớm càng tốt, thường là trong vòng một tuần sau khi sinh. Đây là thời điểm tốt nhất và sớm nhất để điều chỉnh đôi chân của con bạn. Trong những trường hợp khó, có thể phải phẫu thuật bàn chân.
Phương pháp Ponseti
Bác sĩ sẽ điều chỉnh bàn chân vào đúng vị trí và bó bột cho bàn chân để giữ cố định. Mỗi tuần, bác sĩ sẽ tháo băng bột và kéo thẳng bàn chân, sau đó đặt nó trở lại.
Điều này sẽ tiếp tục trong vài tháng cho đến khi bàn chân trở lại vị trí bình thường. Vì dị tật đã có trong tử cung nên phải nắn dần để đảo ngược dị tật đã có từ thời kỳ phôi thai trong tử cung. Cha mẹ cần kiên quyết điều trị để tránh dị tật tái phát.
Phương pháp French functional method
Phương pháp này cần có sự phối hợp chặt chẽ của gia đình. Trẻ bị khoèo chân bẩm sinh sẽ được đeo nẹp chỉnh hình 20-23 giờ/ngày.
Phẫu thuật
Nếu mắc chứng bàn chân khoèo nghiêm trọng, phẫu thuật thường là lựa chọn tốt nhất cho trẻ.
Bác sĩ phẫu thuật (thường là bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình) sẽ kéo dài gân Achilles và có thể chỉnh lại trục của xương và khớp bàn chân. Sau khi phẫu thuật, trẻ sơ sinh thường được bó bột trong vài tháng.
Bác sĩ cũng có thể yêu cầu bạn sử dụng giày hoặc nẹp đặc biệt khi tháo nạng. Trong một số trường hợp hiếm hoi, bàn chân khoèo không thể được điều chỉnh hoàn toàn.
Theo dõi và tái khám cho con
- Khi bó bột: Nếu trẻ quấy khóc hoặc tím tái, hãy ngừng bó bột.
- Theo dõi sau khi bó bột tại nhà: Nếu ngón chân sưng tấy, đỏ tía, đau nhức thì cần băng bột ngay để tránh hoại tử.
- Theo dõi các vết loét trên da do nén bột hoặc nẹp quá chặt hoặc có đầu nhọn trên da của trẻ
- Thời gian đúc: 1-2 tuần / đợt, khoảng 4-6 lần
- Đeo nẹp từ 1-3 năm tùy theo mức độ bệnh, kiểm tra xem có làm lại nẹp hay không khi quan sát trẻ đeo nẹp quá chật hoặc có vấn đề (loét, đi lại khó khăn…). Nẹp thường cần được đánh giá lại và làm lại từ 3 đến 6 tháng một lần, tùy thuộc vào từng trẻ. Trẻ càng nhỏ, chúng càng cần được kiểm tra thường xuyên hơn
Cách phòng ngừa chứng bàn chân khoèo bẩm sinh cho trẻ
Nếu các mẹ muốn giảm nguy cơ bị tật bàn chân khoèo bẩm sinh ở con mình thì cần lưu ý những vấn đề sau:
- Không uống rượu bia và sử dụng chất kích thích
- Nên tránh hút thuốc, cũng như hút thuốc thụ động
- Không đi đến nơi có cảnh báo về các yếu tố có thể gây hại
- Tránh để bản thân bị lây nhiễm và nhiễm bệnh trong bất kỳ trường hợp nào
- Nên cung cấp và bổ sung các dưỡng chất cần thiết cho mẹ và bé để tránh các dị tật bẩm sinh.
Những câu hỏi cần thiết khi gặp bác sĩ
Trước khi bắt đầu quá trình chẩn đoán và điều trị, một số câu hỏi quan trọng bạn nên hỏi bác sĩ bao gồm:
- Nếu con bạn bị bàn chân khoèo thì khả năng con bạn cũng bị dị tật này là bao nhiêu?
- Việc chăm sóc theo dõi của trẻ phải như thế nào?
- Liệu cấu trúc và chức năng của bàn chân con tôi có hồi phục hoàn toàn sau khi điều trị không?
- Liệu con tôi có thể chơi thể thao trong tương lai không?
- Có bất kỳ tác dụng phụ lâu dài nào sau khi điều trị bàn chân khoèo không?
Kết luận
Chứng bàn chân khoèo bẩm sinh ở trẻ sơ sinh sẽ không còn là vấn đề nghiêm trọng nếu như các bà mẹ tương lai chúng ta được trang bị đầy đủ kiến thức để giúp con mình phòng ngừa hiệu quả.
Cùng theo dõi page CHEK Genomics để có thêm nhiều kiến thức bổ ích nhé!
